Evropska kulturna prijestonica

Istorijsko jezgro, centar Beča, nedavno je proglašeno svjetskom kulturnom baštinom. Odmah po uručenju povelje UNESCO-a u Beču je naveliko počelo da se diskutuje o tome koliko novi status obavezuje i da li gradu prijeti muzealizacija

Аmbijent „carstvujušćeg grada Wiene“, kultura bečkih kafea i opuštena atmosfera vinskih podruma i gostionica u kojima se pije „hojriger“, što je bečki naziv za mlado domaće vino, dio su šarma austrijske metropole. Onima koji prvi put dolaze u Beč na raspolaganju stoje obilasci autobusom i oni atraktivniji fijakerom i brodovima. Čak i pješice se za relativno kratko vrijeme upoznaju najznačajnije znamenitosti Beča, kao što su Opera, Hofburg, Muzej istorije umjetnosti, Parlament, Burgteatar, Univerzitet, katedrala Svetog Stefana.

Augarten

Augarten, nekada carski posjed, sastoji se iz lovišta i reprezentativnog baroknog dijela koji je izgradio car Ferdinand sredinom 17. vijeka u okviru sadašnjeg velikog parka. Krajem XVIII vijeka Augarten postaje mondensko sastajalište Bečlija. Cijeli Beč dolazio je na koncerte na kojima su, između ostalih, dirigovali i svirali Betoven i Mocart, a sada pjeva Hor bečkih dječaka. U baroknom ambijentu Augartena svake godine se od polovine juna do polovine jula održava filmski festival „Bioskop pod zvijezdama“, na kojem se, pored klasika, prikazuju i dostignuća domaće, austrijske kinematografije. U Augartenu se nalazi i radionica čuvene fabrike porculana. Istorija ove fabrike duga je trista godina, a njeni proizvodi, poznati po nježnoj formi, čistoti linija i ekskvizitnoj izradi, nose oznaku „Wien Products“, garanciju prvoklasnog kvaliteta bečkih proizvoda.

 Belvedere

Dvorac Belvedere i njegove bašte spadaju u najljepše barokne ansamble Evrope. Lukas fon Hildebrant, čuveni barokni arhitekta, dvadesetih godina XVII vijeka, po nalogu princa Eugena, izgradio je dvorac koji se sastoji od dva dijela: Gornjeg i Donjeg Belvedera. Zamišljen je kao ljetna rezidencija. Danas je čitav dvorac na raspolaganju Austrijskoj galeriji umjetnosti, koja je 2004. godine proslavila stogodišnjicu postojanja. Predstavlja reprezentativnu zbirku prije svega austrijske umjetnosti od srednjeg vijeka do danas. Pored velikog broja djela Shilea i Kokoške, Burgteatar koji reprezentuju austrijski rani ekspresionizam, galerija Belvedere danas je poznata po najvećoj zbirci Klimtovih djela, prije svega ikoni jugend-stila, čuvenom „Poljupcu“.

Burgteatar

Za izgradnju Burgteatra, koji je trebalo da zamijeni staro dvorsko pozorište na Mihaelerplacu, vezane su mnoge priče i skandali. Kada je krajem XIX vijeka trebalo da svečano bude otvoren novi Burgteatar preko puta vijećnice, glumci koji su došli da vide novu pozornicu bili su šokirani. Nestalo je kamenog, intimnog stila nekadašnje pozornice. Pored toga ni akustika nije bila dobra, a iz nekih redova bina se nije ni vidjela. „U Burgteatru se ništa ne čuje i ne vidi“, pričalo se tada po Beču. Navodno je glumica Katarina Šrat intervenisala kod cara Franje Josifa da se uradi kompletna rekonstrukcija, koja je potom uslijedila i trajala gotovo deset godina. Danas se Burgteatar smatra vodećom pozornicom na njemačkom govornom području.

Državna opera

Državna opera bila je jedna od prvih monumentalnih građevina u novoizgrađenoj Ringštrase, glavnoj bečkoj ulici, izlogu nekadašnje monarhije i današnjem bulevaru raskoši. Priča o izgradnji Državne opere po svojoj dramatičnosti prevazilazi izgradnju Burgteatra. Kada je Državna opera, tada Dvorska opera, svečano otvorena Mocartovim „Don Đovanijem“, autori ove građevine, arhitekte Edvard van der Nil i August fon Sikardsburg, nisu više bili živi. Kako nisu mogli da se nose sa prestrogim kritikama bečke javnosti, koje su se odnosile na zgradu koju su oni podigli, Sikardsburg je u 26. godini umro od srčanog udara, a Van der Nil je potom izvršio samoubistvo. Opera je danas, bez obzira na arhitektonske primjedbe i uobičajene zamjerke o mješavini različitih stilova, sastavni dio Beča i njegove kulture. Istorija čuvenih Bečkih filharmoničara vezana je za Državnu operu (ranije Dvorsku operu). I danas samo umjetnik angažovan u Orkestru bečke Državne opere može da postane član bečkih filharmoničara. Simbioza je više nego jasna: bez bečke Državne opere Bečki filharmoničari ne bi bili ono što jesu, jedan od najtraženijih „kulturnih izvoznih artikala“ Austrije.

Zgrada prijatelja muzike

Za društvo prijatelja muzike 1870. podignuta je nova zgrada koja sa čuvenom „Zlatnom salom“ u kojoj se već tradicionalno održavaju novogodišnji koncerti predstavlja simbol bečke muzike. Svake godine su „Radecki marš“ Johana Štrausa oca i „Na lijepom plavom Dunavu“ Johana Štrausa sina, kralja valcera, nezaobilazni dio programa koncerta.

Кatedrala Svetog Stefana

Jedna od najvećih katedrala u Evropi, katedrala Svetog Stefana, vijekovima simbol duhovnog i političkog centra, danas je centralna tačka Beča. Podignuta je Karlova crkva početkom XIII vijeka. „Štefl“, kako katedralu nazivaju Bečlije, predstavlja mješavinu romanskog i gotskog stila. Znamenitost katedrale i grada jeste južni toranj, završen početkom XV vijeka. Sjeverni toranj je započet, ali nikada nije dovršen. Каrlova crkva – vjerovatno najznačajnija sakralna barokna građevina u Beču. Godine 1713. u Beču je bjesnila kuga. Kada je prošla, jedan od najpoznatijih baroknih arhitekata Johan Bernard Fišer fon Erlah podigao je, po nalogu Karla VI, 1715. godine u znak zahvalnosti svecu, zaštitniku od kuge, Karlu Boromeju. Završio ju je Erlahov sin Jozef Emanuel. Spiralni reljefi na dva stuba, urađeni po uzoru na Trajanove stubove u Rimu, predstavljaju scene iz života svetog Karla.

Мuzejska četvrt

Centralno mjesto u Muzejskoj četvrti zauzima Hala umjetnosti (Kunsthalle Wien). Za razliku od drugih muzeja s kojima čini jednu arhitektonsku cjelinu (Leopoldov muzej i Muzej savremene umjetnosti) i čija je funkcija sakupljanje umjetničkih eksponata, Kunsthalle Wien nudi višestruku kulturnu ponudu u vidu izložbi i različitih kulturnih manifestacija. Muzejska četvrt obuhvata jezgro Beča, uključujući Hofburg i muzeje koji već čine odrednice ovog azbučnika.

Мuzej istorije umjetnosti: Моnumentalna građevina na trgu Marije Terezije podignuta je 1891. godine kao spomenik habzburškog njegovanja umjetnosti. Arhitekte Gotfrid fon Semper i Karl Hazenauer izabrali su za to forme italijanske renesanse. Ovaj muzej se zbog svog umjetničkog blaga ubraja u najveće i najznačajnije svjetske muzeje. Njegovih osam različitih zbirki obuhvataju eksponate iz starog Egipta, stare Grčke, srednjeg i novog doba do 1800. Težište je na umjetnosti renesanse i baroka. U Galeriji slika ovog muzeja nalazi se najveća zbirka Eruhelovih platna, kao i remek-djela Rubensa, Rembranta, Direra, Ticijana i Tintoreta. Pored Bruhelovih slika, Muzej je poznat po čuvenoj „salijeri“, slaniku firentinskog zlatara i skulptora Benvenuta Čelinija, koja je, nažalost, nedavno ukradena iz Muzeja istorije umjetnosti.

Hotel „Saher“

Hotel „Saher“ u Beču star je preko stotinu, a njegov najslađi proizvod, u cijelom svijetu poznata saher torta, više od stotinu pedeset godina. Priča o saher torti vezana je za austrougarskog državnog kancelara, vojvodu Meterniha, koji daleke 1832. godine izdaje nalog svojoj posluzi da se za njegove visoke goste spremi novi desert kojim se neće osramotiti. Kako je glavni kuvar bio bolestan, zadatak je pripao 16-godišnjem šegrtu Francu Saheru. Rezultat je bila danas nadaleko poznata saher torta. Franc Saher je poslije godina provedenih kod grofa Esterhazija otvorio prodavnicu delikatesne robe i ponudio svoju oprobanu poslasticu – čokoladnu tortu. Svi su počeli nakon toga da traže Saherovu tortu i tako je ona krenula na put oko svijeta. Današnji hotel otvorio je Francov sin, Eduard Saher, prije više od jednog vijeka.

Hofburg

Hofburg predstavlja simbol šestovjekovne habzburške vladavine. Različiti stilovi, od gotike do istoricizma, izvanredno su uklopljeni u kompleks carske rezidencije. Hofburg je danas sjedište austrijskog predsjednika, a u kompleksu Hofburga nalaze se Etnografski muzej, dijelovi Muzeja istorije umjetnosti sa zbirkama starog oružja i muzičkih instrumenata, Austrijska nacionalna biblioteka, Španska škola jahanja. U izgradnji Hofburga učestvovali su vodeći bečki arhitekti, od Johana Bernarda Fišera fon Erlaha, prije svega njegovog sina Jozefa Emanuela do Gotfrida, Sempera i Karla Hazenauera. Reprezentativne prostorije Hofburga omiljeno su mjesto čuvenih bečkih balova, ali i međunarodnih konferencija.

Dvorac Šenbrun

Dvorac Šenbrun podignut je kao austrijski pandan Versaju po nalogu cara. Unutrašnjost dvorca Leopolda I započet je po konceptu Johana Bernarda Fišera fon Erlaha 1696. godine. Gradnju je poslije njegove smrti nastavio Erlahov sin. Završen je u doba carice Marije Terezije. Bio je omiljena ljetna rezidencija carske kuće. Zajedno sa ostalim zgradama čini barokni kompleks. U Šenbrunu, gdje je Mocart nastupao i kao dirigent, redovno se održavaju koncerti klasične muzike, na kojima se mogu čuti najljepše Mocartove i Štrausove melodije. Unutrašnjost dvorca ni iz daleka ne iscrpljuje sve znamenitosti kulturne metropole u kojoj su svojevremeno pisali i štampali svoje knjige Petar Petrović Njegoš, Đuro Daničić, Dositej Obradović, Vuk Stefanović Karadžić, slikali Paja Jovanović i Uroš Predić, muzicirali Kornelije Stanković i Petar Krstić… Istorijsko jezgro, centar Beča, nedavno je proglašeno svjetskom kulturnom baštinom. Odmah po uručenju povelje UNESCO-a u Beču je naveliko počelo da se diskutuje o tome koliko novi status obavezuje i da li gradu prijeti muzealizacija. Tim prije što upravo u Beču nailazimo na smjele i atraktivne spojeve istorijske supstance i novih tendencija u arhitekturi, poput nove Hansove kuće arhitekte Hansa Holajna, u kojoj se ogleda katedrala Svetog Stefana i koja je svojevremeno izazvala isto onako žučne rasprave kao nekada stroga i jednostavna Losova kuća preko puta raskošnog Hofburga.